miejsce zapisane: Teren zjazdów partyjnych NSDAP w Norymberdze

30 sierpnia 1933 roku Hitler ogłosił Norymbergę miastem zjazdów partii. Architekt Hitlera, Albert Speer zaprojektował przyszły teren, na którym w latach 1933–1938 odbywały się partyjne zjazdy. Teren składał się z tzw. Luitpoldarena - właściwego pola zjazdów.

1. Plan terenu zjazdów partyjnych NSDAP w Norymberdze.

Trzeba zaznaczyć, że już w 1906 roku istniała w tym miejscu aleja zwana Luitpoldhain. W 1933 roku aleję zastąpiono tworząc rozległe pole, które zajęło powierzchnię 84 tys. m², a nazwano je Luitpoldarena.

2. Ehrenhalle (Hala Honoru) w 2010 roku.

W czasach Republiki Weimarskiej (1919–1933), zbudowano tutaj także Ehrenhalle (Halę Honoru).
Naprzeciwko Ehrenhalle wybudowano Ehrentribüne (Trybunę Honoru). Mierzyła ona 150 m długości, a na jej końcach umieszczono sześciometrowe złote orły. Trybuna zaprojektowana przez Alberta Speera mogła pomieścić 500 dygnitarzy i była pierwszym trwałym obiektem wybudowanym przez nazistów w Norymberdze. Ehrenhalle oraz Ehrentribüne były ze sobą połączone szerokim granitowym chodnikiem.

Zaprojektowana przez architekta Fritza Mayera, została oddana do użytku w 1930 roku, czyli jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy. Hala posiada arkady, do budynku przylega niewielki kamienny taras wzdłuż którego po obu stronach znajduje się rząd słupów na których płonął ogień. Wszystkie czternaście słupów istnieje do dziś i nie były zapalane od ostatniego zjazdu partii w 1938 roku. Dzisiaj hala jest poświęcona ofiarom I i II wojny światowej. Po 1945 roku władze Norymbergi ponownie zamieniły obszar w park. Wszystkie budynki z czasów narodowego socjalizmu w pobliżu hali zostały zniszczone. Tylko fragment głównej trybuny jest nadal rozpoznawalny.

Na terenie znajdowała się również Luitpoldhalle czyli tzw. stara Hala Kongresowa – zniszczona została podczas wojny i ostatecznie później rozebrana. Luitpoldhalle wybudowana w 1906 roku, miała 180 m długości i 50 m szerokości i mogła pomieścić 16 tys. ludzi. Na wyposażeniu hali znajdowały się 72 głośniki i 42 lampy. Początkowo służyła jako hala maszyn, odnowiono ją i po raz pierwszy wykorzystano podczas zjazdu w 1934 roku. Była to monumentalna, neoklasyczna hala z trzema ogromnymi portalami wejściowymi. W tym budynku w 1935 roku zaakceptowano tzw."Ustawy Norymberskie". Budynek hali został zniszczony w 1945 roku podczas alianckich nalotów bombowych, później urządzono w tym miejscu parking. Schody prowadzące do resztek budynku istnieją do dziś.

3. Hala maszyn bawarskiej jubileuszowej wystawy krajowej w 1906 roku.

Następnym obiektem na terenie zjazdów była Kongresshalle czyli nowa Hala Kongresowa, której budowa nie została ukończona. Kongresshalle jest największym zachowanym do dziś budynkiem z okresu narodowego socjalizmu. Hala została zaprojektowana przez Ludwiga i Franza Ruffów. Była planowana jako centrum kongresowe NSDAP i miała pomieścić 50 tys. ludzi. Została ulokowana nad brzegiem niewielkiego jeziora Dutzendteich, przy wejściu na teren zjazdów. Budynek ma 39 m wysokości (z planowanych 70 m) i 205 m średnicy. Fasada budynku jest wykonana z granitu. Projekt, a w szczególności fasada jest inspirowana rzymskim Koloseum. Kamień węgielny pod budowę został położony w 1935 roku, budynek nie został jednak ukończony i nie posiada dachu. Od 2001 roku znajduje się tam Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände (Centrum Dokumentacji Terenów Zjazdów Partyjnych) ze stałą wystawą Faszination und Gewalt (fascynacja i terror), które znajduje się w północnym skrzydle obiektu.
Na przeciwko hali kongresowej miał powstać Haus der Kultur (dom kultury), jednak nigdy do tego nie doszło.

4. Nowa hala kongresowa z lotu ptaka w 2009 roku.

Kolejne pole na którym odbywały się zjazdy to Zeppelinfeld (pole Zeppelina) nazwa pochodzi od nazwiska Ferdinanda von Zeppelina, m. in. konstruktora lotniczego, który w sierpniu 1909 roku wylądował tu jednym ze swoich statków powietrznych. Zeppelinfeld jest ulokowane po wschodniej stronie Große Straße (Wielkiej Drogi). Przeznaczenie pola było podobne jak w przypadku Luitpoldarena. Ulokowano tu wielką trybunę (Zeppelinhaupttribüne) o szerokości 360 metrów i dodatkowo mniejszą trybunę. Projekt trybuny był jednym z pierwszych wykonanych przez Alberta Speera dla nazistów i był inspirowany Wielkim Ołtarzem Zeusa w Pergamonie. Trybuna jest znana z powojennego filmu dokumentalnego, na którym wysadzana jest swastyka, która górowała nad trybuną.

   5. Główna trybuna na polu Zeppelina w 2004 roku.

Pomiędzy 1947, a 1995 rokiem "Nurnberg American High School" używała pola do gry w football amerykański i piłkę nożną. W 1970 roku kolumny trybuny zostały zniszczone ze względów bezpieczeństwa, ponieważ przez lata były zaniedbywane. Reszta trybuny jest nienaruszona i jest używana jako centralna część toru wyścigowego. Dwukrotnie w latach osiemdziesiątych miał tu miejsce festiwal "Monsters of Rock". Pozostała część pola przeznaczona jest na kemping.

 6. Główna trybuna na polu Zeppelina w 1942 roku.

Märzfeld (Pole marcowe), był to duży reprezentacyjny plac przeznaczony do parad Wehrmachtu. Położony był na południowym końcu Wielkiej Drogi. Wymiary Märzfeld to 955 na 610 m, czyli więcej niż 80 boisk piłkarskich. Nazwa związana była podobno z tym, że Niemcy odzyskały swoją militarną suwerenność w marcu 1935 roku (słowo März oznacza w jęz. niemieckim marzec, co więcej słowo to zarówno w jęz. angielskim, jak i niemieckim wywodzi się od rzymskiego boga wojny - Marsa. Budowa obiektu ruszyła w 1938 roku, nigdy nie został jednak ukończony. W planach było postawienie dwudziestu czterech wież o wysokości ok. 40 m. Zbudowano ich tylko jedenaście, zostały zniszczone w 1966 roku. Trybuny miały pomieścić ok. 160 tys. widzów. Na głównej trybunie miały stanąć pomniki bogini zwycięstwa i bogini wojowników. Obecnie teren zajmuje osiedle mieszkaniowe, które rozszerza się w kierunku południowym, gdzie kiedyś istniało pole namiotowe używane podczas zjazdów.

Deutsches Stadion (Stadion niemiecki), został zaprojektowany przez Alberta Speera, jego budowa nie została nigdy ukończona. Miał to być największy stadion na świecie. Inspirowany był stadionem Panathinaiko w Atenach. Miał mieć kształt końskiej podkowy, 800 m szerokości, 450 m długości, 90 m wysokości, zajmować 350 tys. m² i pomieścić 400 tys. ludzi. Kamień węgielny został położony 9 lipca 1937 roku. Miał zostać ukończony na kongres partii w 1945 roku. W 1938 roku rozpoczęto wykopy pod budowę stadionu, przerwano prace w 1939 roku po wybuchu wojny. Pomimo trwającej wojny, wykop był regularnie osuszany z powodu napływających wód gruntowych. Po wojnie jednak północna część wypełniła się wodą tworząc Silbersee (Srebrne jezioro), południowa część wykopu była po wojnie miejscem składowania gruzów ze zniszczonej Norymbergi.

7. Zalane wykopy pod fundamenty stadionu (Deutsches Stadion), obecnie jezioro Silbersee.

Stadion der Hitlerjugend – (Stadion Hitlerjugend), stadion miejski wybudowany w latach 1926–1928, wykorzystywany w czasie zjazdów jako miejsce uroczystości podczas dnia Hitlerjugend (Tag der Hitlerjugend). Dlatego posiadał taką nazwę. W związku z planowaną budową nowego stadionu, często nazywany także starym stadionem. W czasach współczesnych najbardziej znany jako Frankenstadion. Obecnie, od 1 lipca 2017 roku jako Max-Morlock-Stadion, służący klubowi 1. FC Nürnberg. 

8. Dawny Stadion der Hitlerjugend, obecnie Max-Morlock-Stadion, w 2008 roku (na zdjęciu) jeszcze easyCredit-Stadion.

Große Straße (Wielka Droga) ma prawie dwa kilometry długości i 40 m szerokości. Miała to być główna oś terenu zjazdów i miała służyć paradom wojskowym Wehrmachtu,  jednak żadna się na niej nie odbyła. Biegnie jako północno-wschodnie przedłużenie drogi w kierunku zamku w Norymberdze. Miało to stworzyć relację między rolą Norymbergi w III Rzeszy i w czasach średniowiecznych.
Droga prowadziła od nowej Hali Kongresowej do Märzfeld. Prace budowlane rozpoczęto w 1935, a ukończono w 1939 roku. Droga jest wykonana z granitowego bruku w czarnym i szarym kolorze. Reprezentacyjny portal wejściowy miał składać się z dwóch obelisków na północno-zachodnim końcu drogi, lecz plan nie został zrealizowany. W pobliżu wejścia do Deutsches Stadion miała stanąć trybuna dla rządu i generałów, skąd mieli przyjmować honory od jednostek Wehrmachtu.  Po wojnie droga była używana przez US Army jako tymczasowe lotnisko. Obecnie używana jako okazjonalny parking podczas większych wystaw i targów.

9. Große Straße (Wielka Droga) w 2004 roku.

Obecnie teren zjazdów jest pomnikiem historycznym, niemniej organizowane są tam wyścigi samochodowe. Niejako ciekawostką jest to, że makieta terenu zjazdów eksponowana była na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 roku.

10. Makieta terenu zjazdów na Wystawie Światowej w Paryżu.

  Na podstawie polsko- i niemieckojęzycznej Wikipedii:

  https://pl.wikipedia.org/wiki/Teren_zjazd%C3%B3w_NSDAP

https://de.wikipedia.org/wiki/Reichsparteitagsgel%C3%A4nde

  Tekst i zdjęcia w tym artykule, udostępniane na licencji:
 

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Unported

 (CC BY-SA 3.0) 

 Źródło zdjęć:
 "Wikimedia Commons"
https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page

      zdjęcie 1. autor: Lencer, praca własna na podstawie źródeł:

• Bauzeugen.de
• CSU-OV Lichtenhof - Das Reichsparteitagsgelände im Südosten von Nürnberg
• Albert Speer - Reichsparteitag-Gelände (1934 - 1943) in Nürnberg

     zdjęcie 2. autor: Dwi Secundus

    zdjęcie 3. autor: nieznany, zdjęcie w domenie publicznej

     zdjęcie 4. autor: Nicohofmann

    zdjęcie 5. autor: Stefan Wagner, http://trumpkin.de

    zdjęcie 6. autor: zdjęcie znajduje się w zbiorach archiwum federalnego w Koblencji. Sammlung von Repro-Negativen (Bild 146), Bundesarchiv, Bild 146-2008-0028 / Gasser, Karl Bild 146-2008-0028

   zdjęcie 7. autor: Stefan Wagner, http://trumpkin.de

   zdjęcie 8. autor: Eimann at de.wikipedia

zdjęcie 9. autor: Stefan Wagner, http://trumpkin.de

  zdjęcie 10. autor: zdjęcie znajduje się w zbiorach archiwum federalnego w Koblencji. Allgemeiner Deutscher Nachrichtendienst - Zentralbild (Bild 183). Bild 183-2008-0118-501 

  https://www.bawaria.travel/centrum-dokumentacji-terenu-zjazdow-partyjnych

Jeśli dotarłeś w to miejsce, to prawdopodobnie przeczytałeś ten artykuł. Jeśli tak było i chciałbyś podzielić się z autorem i innymi czytelnikami uwagami dotyczącymi tematu, zostaw proszę komentarz.

miejsce zapisane: Linia Mołotowa

Linia Mołotowa, pas radzieckich umocnień ciągnących się wzdłuż granicy z III Rzeszą, wytyczonej po podziale Polski, dokonanym przez okupantów w 1939 roku na mocy traktatu o granicach i przyjaźni, tj. umowy międzynarodowej zawartej w Moskwie pomiędzy III Rzeszą i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich 28 września 1939 roku po kapitulacji Warszawy, u schyłku działań wojennych w konsekwencji agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę. Nazywany także II paktem Ribbentrop-Mołotow, ponieważ został podpisany przez te same osoby co pakt pierwszy (Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow) oraz miał taki sam charakter stanowiąc jego bezpośrednią kontynuację.

1. Linia Mołotowa, Lipsk, Grodzieński RU

Rezultatem sowieckiej agresji na Polskę było przesunięcie granic Związku Radzieckiego na zachód. Musiała zostać zmieniona koncepcja obrony terytorium, tym bardziej że Józef Stalin planował wojnę z Niemcami. Dotychczasowy system działań obronnych opierał się na tzw. Linii Stalina. Był to pas fortyfikacji ciągnący się wzdłuż poprzednich granic, od Karelii do Morza Czarnego. Ze względu na długość tej granicy system opierał się na oddzielonych od siebie rejonach umocnionych, osłaniających główne kierunki operacyjne. Pomiędzy nimi znajdowały się duże nieumocnione tereny. Do prac projektowych nad umocnieniem nowej granicy przystąpiono już w październiku 1939 roku.

Stalin wybrał koncepcję budowy umocnień bezpośrednio w pasie granicznym, z wykorzystaniem przeszkód naturalnych, w szczególności rzeki Bug. Odrzucona koncepcja, promowana przez szefa Sztabu Generalnego marszałka Szaposznikowa, przewidywała budowę umocnień w odległości kilkudziesięciu kilometrów od granicy, co utrudniłoby Niemcom obserwację prac i pozwoliło stworzyć głębokie, umocnione przedpole. W trakcie budowy kilkakrotnie zmieniały się koncepcje założeń operacyjnych Armii Czerwonej. Powodowało to korekty przebiegu linii umocnień i zmiany nasilenia prac na poszczególnych odcinkach. Ostatecznie linia żelbetowych i pancernych fortyfikacji stałych uzupełnionych o fortyfikacje polowe miała ciągnąć się od Bałtyku w okolicach Połągi na Litwie, aż za Przemyśl na południu.

Założenia umocnień opierały się na Rejonach Umocnionych (RU) obejmujących front o długości 80 do 100 km. Takich RU było 13. Pierwszą linią obrony RU były umocnienia polowe nazywane pasem przesłaniania. W odległości od kilku do kilkunastu kilometrów w głąb, znajdowały się tzw. węzły obrony składające się z sieci schronów bojowych przeznaczonych dla artylerii i karabinów maszynowych. W RU znajdowało się 3 do 5 węzłów obrony obsadzonych w założeniu przez batalion załogi stałej każdy. Takie batalionowe węzły obrony miały być podstawą działań wojennych. Posiadały naokoło system przeszkód przeciwpiechotnych i zapór przeciwpancernych. W węźle obrony znajdowało się 3 do 5 kompanijnych punktów oporu składających się z kilku, blisko siebie położonych i osłaniających się nawzajem schronów bojowych.

Rejony Umocnione, w kolejności poczynając od północy w kierunku południowym to: 1. Telszewski, 2. Szawelski, 3. Kowieński, 4. Olicki, 5. Grodzieński, 6. Osowiecki, 7. Zambrowski, 8. Brzeski, 9. Kowelski, 10. Włodzimiersko-Wołyński, 11. Strumiłowski, 12. Rawsko-Ruski i 13. Przemyski Rejon Umocniony.

2. Umiejscowienie "Rejonów Umocnionych" na mapie Polski

Prace budowlane rozpoczęły się wczesnym latem 1940 roku, jeszcze przed ostatecznym zatwierdzeniem planów. Decyzję przyspieszyła komplikacja stosunków międzynarodowych spowodowana nieoczekiwanie szybkim upadkiem Francji i zajęciem państw bałtyckich przez ZSRR. Zakres przewidywanych robót wymagał zgromadzenia ogromnych zasobów ludzkich i materiałowych. Jeszcze w styczniu 1940 roku zaczęto prowadzić nabór robotników do specjalistycznych prac. Jednak główną siłą roboczą byli żołnierze, sformowani w okryte złą sławą bataliony budowlane. Wcielano do nich osoby niepewne politycznie oraz żołnierzy ukaranych dyscyplinarnie. Wiosną 1941 roku pracowało przy budowie umocnień ok. 140 tys. żołnierzy i prawie 18 tys. cywilnych specjalistów. W maju liczbę pracujących jeszcze zwiększono. Do pracy zmuszano również tysiące mieszkających w okolicy budów osób. Ogrom wykonanej pracy oddaje sporządzona później przez Niemców inwentaryzacja. Zidentyfikowali oni ok. 1900 obiektów. W tym: 542 schrony dla broni maszynowej, 460 schronów obrony przeciwpancernej, 68 schronów artylerii fortecznej i 43 schrony dowodzenia. Naliczono również ok. 800 obiektów w budowie. Założenia były o wiele większe. Brak czasu oraz sowiecka organizacja pracy uniemożliwiły ich zrealizowanie. Budowę opóźniały ciągłe braki w dostawie materiałów i niewystarczająca ilość środków technicznych. Dokonywane przez Sztab Generalny i ludowego komisarza obrony inspekcje wykazywały słabą dyscyplinę pracy, lekceważenie planów, nadużycia i samowolę. Uzbrajanie wybudowanych już schronów szło bardzo opornie. Częste były kradzieże i przypadki dewastacji umocnień przez żołnierzy i miejscową ludność. Do systemu umocnień włączono polskie fortyfikacje wybudowane na pozycjach Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, czyli związku operacyjnego Wojska Polskiego podczas kampanii wrześniowej 1939 roku.

Pełną wartość bojową system umocnień stałych i polowych Linii Mołotowa miał osiągnąć planowo wiosną 1942 roku. Plany te były nierealne i oparte na zafałszowanej sprawozdawczości. W maju 1941 roku starano się przyspieszyć znacznie prace budowlane i uzbrajanie gotowych schronów. Część uzbrojenia przenoszono z Linii Stalina. Decyzję Stalina aby przenieść uzbrojenie z drugorzędnych odcinków starej linii wykonano tak gorliwie, że doprowadziło to do ogołocenia sporej części jej umocnień. Zdemontowaną broń składowano w magazynach, a fortyfikacje w dużej części zostały zdewastowane i stały się nieprzydatne do obrony. Pomimo gorączkowych prac w czerwcu, stan Linii Mołotowa przed 22 czerwca 1941 roku pozwalał na prowadzenie walk obronnych w oparciu o nią tylko w niektórych, odizolowanych punktach oporu.

3. Schron w Przemyślu na ul. Przekopanej, Przemyski RU

Linia Mołotowa miała pomóc zatrzymać atak nieprzyjaciela na czas potrzebny do przeprowadzenia mobilizacji, a następnie miała służyć jako wsparcie działań zaczepnych własnych wojsk. Zadania te nie mogły być i nie zostały wypełnione. Atak niemiecki zaskoczył Sowietów. Wprawdzie służby wywiadowcze i informacyjne donosiły o nadzwyczajnej koncentracji niemieckich wojsk na granicy, ale rozkazy dotyczące postawienia w stan gotowości armii i obsadzenia stanowisk w schronach bojowych często docierały do oddziałów już po rozpoczęciu działań wojennych. Dodatkowe zamieszanie wprowadził fakt, że atak rozpoczął się w niedzielę. W poprzedzający ją sobotni wieczór kwitło życie towarzyskie i kulturalne, w miejscach obozowania oddziałów organizowano zabawy i pokazy filmów. Związane z tymi rozrywkami picie alkoholu spowodowało osłabienie zdolności bojowej żołnierzy. Na czas zdążono obsadzić tylko część schronów, niektóre obsadzano już pod ogniem nieprzyjaciela. Odizolowane punkty oporu nie powstrzymały szybkiego pochodu Niemców – zostały one najczęściej ominięte i pozostawione do likwidacji oddziałom drugorzutowym. Trwało to aż do 29 czerwca. Brak pośpiechu ze strony Niemców wynikał z zamiaru wyłapania lub zlikwidowania wszystkich niedobitków i chęci minimalizacji strat własnych.

Głównym elementem fortyfikacji Linii Mołotowa były schrony bojowe, które budowane były z żelbetu. Sowiecka norma wytrzymałości na ściskanie wynosiła 550 kG/cm² po ok. miesiącu twardnienia. Ściany wewnętrzne były budowane ze słabszego żelbetu (400 kG/2). Normy te były podobne do obowiązujących w innych krajach. Jednak pośpiech przy budowie oraz bałagan organizacyjny powodowały nieprzestrzeganie norm technicznych. Z zewnątrz schrony zabezpieczane były kamiennymi warstwami rozpryskowymi. Miały one powodować wybuchy pocisków artyleryjskich zanim te uderzą w schron, co osłabiać miało energię eksplozji.

Stanowiska ogniowe miano wyposażyć w tzw. armaty forteczne, armaty przeciwpancerne, ciężkie karabiny maszynowe "Maxim" i  ręczne karabiny maszynowe. Oczywiście według tych założeń udało się uzbroić tylko niewielką część schronów. Sowiecki przemysł zbrojeniowy nie był w stanie wyprodukować tak wielkiej ilości sprzętu w krótkim czasie. W pośpiechu przenoszono stare uzbrojenie z Linii Stalina. Sprzęt ten był najczęściej przestarzały i nie nadawał się do montowania w nowoczesnych pancerzach artyleryjskich Linii Mołotowa. Wiosną 1941 roku zdecydowano się montować w sposób prowizoryczny (na drewnianych podstawach) sprzęt polowy pozostający w magazynach przygranicznych okręgów wojskowych.

4. Bunkier w lesie koło Anusina w gminie Siemiatycze, Brzeski RU

Pomimo niespełnienia swego głównego zadania Linia Mołotowa miała duże znaczenie. Rozwiązania konstrukcyjne i dotyczące uzbrojenia były bardzo nowoczesne i przyczyniły się do rozwoju sztuki fortyfikacji.

Oddziały Armii Krajowej zaopatrywały się w schronach w pozostawioną broń. Po wojnie Ukraińska Powstańcza Armia wykorzystywała je jako czasowe schronienia. Dla miejscowej ludności były źródłem urządzeń technicznych: silników spalinowych i elektrycznych, agregatów prądotwórczych czy pomp.

W dzisiejszych granicach Polski znajdują się w całości lub częściowo obiekty sześciu RU (Grodzieński, Osowiecki, Zambrowski, Brzeski, Rawsko-Ruski, Przemyski). Stanowią ciekawe pomniki architektury wojskowej oraz lokalne atrakcje turystyczne.

Artykuł na podstawie polsko- i niemieckojęzycznej Wikipedii:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Linia_Mo%C5%82otowa 

 https://de.wikipedia.org/wiki/Molotow-Linie 

Tekst i zdjęcia w tym artykule, udostępniane na licencji:

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Unported 

(CC BY-SA 3.0) 

 
Źródło zdjęć:
 "Wikimedia Commons" https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page 

zdjęcie 1. autor: Pudelek (Marcin Szala)

zdjęcie 2. autor: mzopw 

zdjęcie 3. autor: Goku122 at Polish Wikipedia

zdjęcie 4. autor: Julian Nitzsche

Jeśli dotarłeś w to miejsce, to prawdopodobnie przeczytałeś ten artykuł. Jeśli tak było i chciałbyś podzielić się z autorem i innymi czytelnikami uwagami dotyczącymi tematu, zostaw proszę komentarz.