miejsce zapisane: Prora - ośrodek wypoczynkowy nazistowskiej organizacji "Kraft durch Freude"

Prora, gigantyczny nazistowski ośrodek wypoczynkowy nad Bałtykiem na wyspie Rugia.

Prora leży nad rozległą zatoką "Prorer Wiek", pomiędzy miejscowościami Sassnitz i Binz, na tzw. "Wąskim Wrzosowisku" (Schmale Heide), które oddziela lagunę Kleiner Jasmunder Bodden od Morza Bałtyckiego.

    

1. Prora z lotu ptaka, w maju 2011

Ogromny kompleks budynków rozciąga się na długości 4,5 km i znajduje się w odległości około 150 metrów od plaży. Wybrzeże oferuje długą płaską piaszczystą plażę, która rozciąga się od Binz, aż do portu promowego Sassnitz w dzielnicy Neu Mukran. Ta plaża była, więc idealnym miejscem do założenia nadmorskiego kurortu.

Zaprojektowany przez architekta Clemensa Klotza, który wygrał konkurs na projekt nadzorowany przez głównego architekta Adolfa Hitlera, Alberta Speera, jest imponującą dokumentacją megalomanii epoki Hitlera. Plany Hitlera dotyczące Prory były bardzo ambitne, chciał on gigantycznego kurortu morskiego, najpotężniejszego i największego, jaki kiedykolwiek istniał w historii. Co ciekawe, wedle woli Hitlera, miał być tak zaprojektowany, aby w przypadku wojny można go było szybko zamienić na szpital wojskowy. Hitler nigdy nie odwiedził placu budowy. Ogólny projekt został nawet nagrodzony "Grand Prix" na Wystawie Światowej w Paryżu (Paris World Fair) w 1937 roku.

Dokładnie 2 maja 1936 roku nazistowska organizacja Kraft durch Freude (KdF) "Siła poprzez radość" wmurowała kamień węgielny pod tą inwestycję. Kamień ten do tej pory nie został odnaleziony. Oryginalne plany budowy zaginęły w zawierusze wojennej. Wedle zachowanych zdjęć i relacji z tego okresu, może znajdować się w okolicach nabrzeża.

Dr Robert Ley, wtedy szef "Niemieckiego Frontu Pracy" (DAF) i lider tego projektu realizowanego przez KdF, chciał stworzyć Prorę jako ośrodek wypoczynkowy podobny do brytyjskich "Butlins" - sieci ośrodków wakacyjnych założonych przez Billy’ego Butlina, zaprojektowanymi w celu zapewnienia niedrogich wakacji dla przeciętnego pracownika. Prora została zaprojektowana, aby pomieścić jednocześnie 20 tys. wczasowiczów, budowie przyświecał ideał, że każdy pracownik zasłużył na wakacje na plaży. 

Prora została zbudowana w latach 1936–1939 jako projekt tej organizacji przez nazistowskie Niemcy i miała służyć jako nadmorski kurort dla niemieckiej klasy robotniczej. W Prorze niemiecki pracownik miał wypocząć i naładować swoje akumulatory za rozsądną cenę. Nazywany "Kolosem z Rugii" kompleks składał się z ośmiu bloków - (pierwotnie planowano wybudować dziewięć) - każdy miał 550 metrów długości i sześć pięter. 10 tys. dwuosobowych pokoi o wymiarach ok. 2,25 na 4,75 metra planowano wyposażyć, patrząc na dzisiejsze standardy bardzo prosto, jedynie w dwa łóżka, miejsca do siedzenia, szafę i umywalkę. Pozostałe urządzenia sanitarne znajdowały się na klatkach schodowych bloków. Budynki zaprojektowano tak, aby z każdego pokoju rozciągał się widok na morze. Koszt projektu szacowany jest na około 237 milionów Reichsmark, które dziś odpowiadają około 987 milionów euro.

2. Podczas budowy w 1937 roku

W prace budowlane zaangażowane były wszystkie duże i renomowane firmy budowlane Rzeszy (Philipp Holzmann, Hochtief, Dyckerhoff & Widmann, Siemens Building Union, Boswau & Knauer, DEUBAU, Sager & Woerner, Polensky & Zöllner, Concrete i Monierbau). Niejednokrotnie na budowie pracowało nawet ok. 9 tys. robotników.
Oprócz firmy Sager & Woerner, zaangażowanej w budowę nabrzeża, każdej pozostałej firmie przydzielono budowę jednego bloku, co w zamyśle miało być rodzajem konkurencji, aby jak najszybciej wykonać prace budowlane.

Jednak II wojna światowa uniemożliwia korzystanie z Prory jako ośrodka wypoczynkowego. W 1939 roku ukończono tylko budowę 8 budynków mieszkalnych kompleksu, (w stanie surowym), nie zdążono wybudować  planowanych basenów, dużej sali festiwalowej i większości budynków gospodarczych. Planowany w późniejszym okresie plac marszowy i nabrzeże, które miało umożliwiać cumowanie statków pasażerskich dowożących urlopowiczów, również nie zostało wykonane. Od początku było wiadomo, że duże statki morskie i tak nie mogłyby nigdy przypływać, ze względu na płytkie wody zatoki, było to więc, wykorzystane w celu propagandowym. Naziści wstrzymali prace budowlane już na samym początku wojny, a robotników budowlanych przeniesiono do zakładu produkcji rakiet V-1 i V-2 w Peenemünde.

Hitlerowcy wykorzystują później Prorę jako ośrodek szkoleniowy dla oddziału personelu pomocniczego Luftwaffe i batalionu policyjnego. W 1943 roku rozbudowano część skrzydła południowego, aby stworzyć zastępcze kwatery dla mieszkańców Hamburga, którzy zostali zakwaterowani po ciężkich bombardowaniach tego miasta podczas alianckiej operacji bombowej "Gomora". Od 1944 roku kompleks Wehrmachtu służył jako szpital wojskowy. Pod koniec wojny służył uchodźcom przybywającym z dawnych niemieckich terenów wschodnich.

Po zakończeniu wojny po objęciu przez Związek Radziecki (sowiecki), kontroli nad Rugią w maju 1945 roku obiekt przejęła Armia Radziecka, która zaczęła wykorzystywać olbrzymi kompleks jako koszary. Na terenie Prory przebywali najpierw internowani właściciele ziemscy, a także osoby przybyłe z byłych niemieckich terenów wschodnich.

3. Fragment zrujnowanego bloku północnego skrzydła kompleksu

W 1945 roku Armia Czerwona wysadza 2 skrajne bloki skrzydła północnego, który zostają poważnie uszkodzone; z przedostatniego bloku zachował się tylko fragment, natomiast z ostatniego około połowy bloku, mocno zniszczonej. Również ostatni blok skrzydła południowego zostaje zniszczony, a materiał budowlany wywieziony. Został  wykorzystany lokalnie lub wywieziony w ramach tzw. reparacji wojennych. Ocalało w sumie około 2,5 km budynków, których wnętrza zostały ogołocone z wyposażenia. Pozostałe dwa kilometry, albo przestały istnieć, albo stały się ruinami.

4. Jeden z bloków części północnej kompleksu

W latach 1945–1955 z niezniszczonych budynków korzystała Armia Czerwona.
Od 1950 roku rozpoczęta rozbudowa i przebudowa części Prory była początkiem powstania najbardziej monumentalnych koszar w Niemieckiej Republice Demokratycznej.
To właśnie w tym okresie nadano kompleksowi współczesny wygląd zewnętrzny.

5. Widok od strony lądu

 

Po wyprowadzce czerwonoarmistów do obiektu wkracza utworzona w 1956 roku Narodowa Armia Ludowa (NVA) NRD. Część budynków zaczyna służyć jako koszary dla kilku jednostek. Początkowo w Prorze stacjonowały wojskowe jednostki bojowe; w tym 29 Zmotoryzowany Regiment Strzelecki (MSR-29), który służył do ochrony muru berlińskiego.  

Najbardziej znane to 40. Batalion Spadochronowy "Willi Sänger", (40. Fallschirmjägerbataillon Willi Sänger) elitarna formacja sił lądowych armii NRD, który stacjonował w bloku nr. 5 od 1960 do 1982 roku. Okolica staje się obszarem zamkniętym przez dziesięciolecia i niedostępna dla społeczeństwa. Do 10 tys. żołnierzy armii wschodnioniemieckiej w niej stacjonujących, jest miejscem pobierania nauki i odbywania szkoleń. Po raz pierwszy na terenie Prory zakwaterowana jest taka ilość ludzi. W 1969 roku utworzono Techniczną Szkołę Podoficerską "Erich Habersaath". Natomiast od 1981 roku w bloku nr. 4 przebywali i byli szkoleni żołnierze z zaprzyjaźnionych "politycznie" krajów rozwijających się, takich jak Etiopia i Mozambik, w ramach tzw. dewizowej wymiany zagranicznej. W latach 80. między 1982, a 1990 rokiem stacjonowało tam również 500 żołnierzy batalionu budowlanego, którzy byli wykorzystywani przy budowie portu promowego Mukran. Część kompleksu służyła również jako dom rekonwalescencki "Walter Ulbricht". Natomiast w najbardziej na południe wysuniętej części kompleksu stworzono ośrodek wypoczynkowy, który był dostępny dla służących tam żołnierzy, a także oddziałów granicznych. Powstał tam dom wypoczynkowy, a nawet obóz dla dzieci.

6, 7, 8. Kompleks Prora w 2016 roku

Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku Bundeswehra przejęła na krótko ten obszar. Początkowo rozważano wyburzenie budynków. Część zabudowań była używana w latach 1990–1992 przez Wojskową Szkołę Techniczną Bundeswehry, ale już pod koniec 1992 armia opuszcza Prorę. Od początku 1993 roku teren staje się ogólnodostępny, a budynki zaczynają niszczeć i ulegać wandalizmom. Początkowo wyjątkiem był blok nr. 3 w którym w latach 1995–2005 utworzono "Prora Center" i mieścił wiele muzeów, specjalne wystawy i galerię. Od 1994 roku Prora podlega ochronie jako zabytek historyczny. W latach 1992–1994 część obiektu była przeznaczona dla osób ubiegających się o azyl, przybywających z Bałkanów. W latach 1993–1999 obiekt był jednym z największych schronisk młodzieżowych w Europie. Obecnie na terenie kompleksu wiele się dzieje w temacie budowlanym. Zainteresowanych bliżej, zapraszam do wyszukania bieżących informacji w sieci.

Na podstawie niemieckojęzycznej Wikipedii:

 https://de.wikipedia.org/wiki/Prora

 i strony
Norddeutscher Rundfunk:

https://www.ndr.de/kultur/geschichte/schauplaetze/Prora-Der-Koloss-von-Ruegen,prora113.html 

 Tekst i zdjęcia w tym artykule, udostępniane na licencji:
 

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Unported

 (CC BY-SA 3.0) 

 Źródło zdjęć: (jeśli nie podano inaczej)
 "Wikimedia Commons"
https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page

zdjęcie 1. autor: Klugschnacker

zdjęcie 2. autor nieznany, Bundesarchiv, Bild 183-2008-0118-500 

zdjęcie 3. autor: Dietmar Rabich

zdjęcie 4. autor: Aviorausch

zdjęcie 5. autor: Kathleen Oberheiden

zdjęcia 6, 7, 8. autor: Marek G. (zdjęcia własne autora blogu) 

 Jeśli dotarłeś w to miejsce, to prawdopodobnie przeczytałeś ten artykuł. Jeśli tak było i chciałbyś podzielić się z autorem i innymi czytelnikami uwagami dotyczącymi tematu, zostaw proszę komentarz.